Struinen door Ohrid, Noord-Macedonië

Vakantiefoto’s van anderen kunnen je triggeren om je eigen foto’s van weleer weer eens te bekijken. Zo raakte ik onlangs verzeild in Ohrid, de stad aan het gelijknamige meer, die ik in 2014 en 2022 bezocht. In 2014 werd ik op weg van het busstation naar het hotel vergast op een Nederlandse vlag waarop stond: ‘Macedonians keep in touch with the Dutch’. Ohrid kreeg dankzij schrijver A. den Doolaard een trouwe Nederlandse fanschare. Hij schreef romantische verhalen die speelden op de Balkan, en opvallend vaak in Ohrid: De herberg met het hoefijzer, De bruiloft der zeven zigeuners – deels geschreven in Ohrid – en De druivenplukkers. Ik las ze op de middelbare school vrijwillig.

Ohrid kreeg een A. den Doolaardmuseum en een A. den Doolaardmonument in het Holandski Park. Niet voor elke Nederlander een reden om naar Ohrid te gaan, het werkelijk fantastisch mooie meer van Ohrid en de fraaie historische binnenstad zijn dat wel. En als je goed zoekt zie je ook nog voorbeelden van vergane ‘Yugo communist chic’, Yugo design en hier en daar een brutalistische uitspatting.

De boulevard langs het meer staat vol hotels van divers allooi. Sommige verlept en verlaten met onder de luifel slapende daklozen, andere chic-de-friemel, weer andere zijn blijven hangen in de tijden van het Yugotoerisme.

Palace Hotel uit 1958 was het eerste luxehotel van Noord-Macedonië en staat nu al jaren in vergetelheid weg te teren. Het hotel werd ontworpen door de Sloveense architect Edo Mihevc in een mix van socialistisch modernisme en lokale architectuur: mediterrane tuin, zuilengalerij, grote gemeenschappelijke ruimtes. Tito en zijn partijelite kwamen er graag. Het hotel is erg breed, weinig hoog en heeft diep liggende loggia’s aan de meerzijde. Fantastisch uitzicht gegarandeerd! Het oorspronkelijke ontwerp is verpest door verschillende renovaties en transformaties, waarbij de gemeenschappelijke ruimtes werden omgebouwd tot gastenkamers. Ook de tot studentenflat Nikola Karev achter het hotel – met zijn sympathieke V-vormige pijlers – maakte ooit onderdeel uit van het hotel. Dat deel wordt in ieder geval nog wel gebruikt.

Gelukkig zijn studenten van het project Rejuvenation op zoek naar een nieuwe bestemming voor dit treurig verwaarloosde megagebouw. Terug naar de grandeur van weleer, weg met de verminkingen, terug naar een groene oase aan het Meer van Ohrid. Of dit er ooit van komt? Ik waag het te betwijfelen.

Aan de ‘boulevard’ vind je langs de vlonderpaden erg fijne restaurants met meerzicht. Men heeft hier de wildgroei aan quasi-legale bouwsels weer enigszins weten te beteugelen.
Ohrid was een belangrijk centrum van het middeleeuwse christendom. Ooit stonden er 365 kerken – sommige uit de negende en tiende eeuw – wat de bijnaam Jeruzalem van de Balkan opleverde, en veel later een UNESCO-status. De Sint-Sofia-kathedraal en de Sint-Johannes van Kaneo zijn befaamd vanwege hun indrukwekkende Byzantijnse architectuur en levendige fresco’s. En mocht je je afvragen waarom al die ogen van die iconische types zijn weggekrabd: dat is volgens de kerkbewaarder om mensen met visuele uitdagingen te genezen.

Voor brutalistsiche architectuur is de Noord-Macedonische hoofdstad Skopje een betere keuze dan Ohrid. Maar één opmerkelijk bruut gebouw komt zeker in aanmerking voor een Atlas van het brutalisme in Noord-Macedonië: het Historisch Archief van Ohrid (Istoriski Arhiv vo Ohrid) uit 1979 van een van de grootheden van de Joegoslavische betonarchitectuur: Georgi Konstantinovski. Het gebouw is gelegen aan een braakliggend terrein en is omzoomd door pierige naaldbomen. Aan de ene zijde is een trappetje naar een souterrain. Ik hoop niet dat daar ooit archiefstukken waren opgeslagen: het staat volledig onder water.

Het gebouw is een wat ingewikkelder variant van het ook in ribbeton opgetrokken en ook door Konstantinovski ontworpen Stadsarchief van Skopje. Ribbeton is echt zijn ding, want ook zijn studentenflats Goce Delčev in Skopje zijn bekleed met corduroybeton. Aan de overkant van de straat ontwaar ik een originele door Nikoljski ontworpen Macedonische kiosk van het type KC190.

Ik ben benieuwd wat A. den Doolaard ervan zou hebben gevonden, Ohrid anno nu, met zijn Yugo-design, Yugo-architectuur en modern toerisme. Wellicht vind ik nog iets van een antwoord in een van de reisgidsen, die Den Doolaard tot mijn verbazing schreef. In 1963 Vakantieland Joegoslavië met foto’s van Cas Oorthuys. Ik heb het boek inmiddels besteld. Dat is vast een goede aanleiding voor een nieuw blog.

Meer blogs over Noord-Macedonië